ਰਾਜਸਥਾਨ 'ਚ 13 ਮੌਤਾਂ, ਗਰਮੀ ਕਿਵੇਂ ਬਣੀ ਜਾਨਲੇਵਾ?

ਰਾਜਸਥਾਨ 'ਚ 13 ਮੌਤਾਂ, ਗਰਮੀ ਕਿਵੇਂ ਬਣੀ ਜਾਨਲੇਵਾ?

ਰਾਜਸਥਾਨ, 25 ਮਈ 2024,(ਸਿਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ)-ਸਰੀਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 5 ਡਿਗਰੀ ਵਧਿਆ, ਦਿਮਾਗ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦਾ ਖੂਨ। ਪੂਰਾ ਰਾਜਸਥਾਨ ਹੀਟਵੇਵ ਦੀ ਲਪੇਟ 'ਚ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ 13 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਸੂਬੇ 'ਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ 8 ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ 5 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੀਟਵੇਵ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ 'ਚ ਇਹ ਗਿਣਤੀ 6 ਹੈ। ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ ਮੁਤਾਬਕ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਗਰਮੀ ਹੋਰ ਵੀ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ 25 ਮਈ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਨੋਟਬੰਦੀ ਕਾਰਨ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਰ ਵਧ ਜਾਵੇਗੀ।

ਅਗਲੇ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ 22 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀਟ ਵੇਵ ਦਾ ਰੈੱਡ ਅਲਰਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਰਾ ਵੀ 50 ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਆਖ਼ਰਕਾਰ, ਗਰਮੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਕਿਵੇਂ ਘਾਤਕ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ? ਇਸ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਣਾ ਹੈ? ਆਖ਼ਰ ਇਸ ਭਿਆਨਕ ਗਰਮੀ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਕਦੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲੇਗੀ?

ਹੀਟਵੇਵ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ?

ਜਦੋਂ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਪਮਾਨ 30 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਤੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ 40 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਗਰਮ ਹਵਾਵਾਂ ਚੱਲਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸਨੂੰ ਹੀਟ ਵੇਵ ਜਾਂ ਹੀਟ ਵੇਵ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਮੈਡੀਕਲ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 104 ਡਿਗਰੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਿਮਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਸਰੀਰ ਆਮ ਤਾਪਮਾਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਚਿੰਤਾ ਵਾਲੀ ਗੱਲ: ਭਾਰਤੀ ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ

ਇਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਹਰ ਸਾਲ ਹੀਟਵੇਵ ਦੇ ਦਿਨ ਵਧਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਰਮੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ, ਹੁਣ ਇਹ ਗਿਣਤੀ 10 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ।ਕੀ ਗਰਮੀ ਦੇ ਦੌਰੇ ਕਾਰਨ ਦਿਮਾਗ ਜਾਂ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ?

ਗਰਮੀ ਕਾਰਨ ਬਰੇਨ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵੀ ਵਧੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀਂ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਰੀਜ਼ ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹਨ। ਬ੍ਰੇਨ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦੇ ਮਰੀਜਾਂ ਨੂੰ ਦਾਖਲ ਕਰਕੇ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗਰਮੀ ਦੇ ਦੌਰੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਈ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ।

ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ, 12 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨੂੰ ਗਰਮੀ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦਿਨ ਦੀ ਗਰਮੀ ਦਿਲ ਦੇ ਰੋਗ, ਸ਼ੂਗਰ, ਬੀਪੀ ਆਦਿ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਅਲਕੋਹਲ ਜਾਂ ਕੈਫੀਨ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਸੀਨਾ ਆਉਣਾ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਣਾ (ਤੇਜ਼ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ), ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਵਧਣਾ, ਜੀਅ ਕੱਚਾ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਉਲਟੀਆਂ ਆਉਣਾ, ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣਾ, ਚੱਕਰ ਆਉਣਾ ਅਤੇ ਘੱਟ ਬੀ.ਪੀ. ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹਨ।

ਮਰੀਜ਼ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ, ਹੱਥਾਂ ਅਤੇ ਤਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਲਨ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦਾ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਇਲਾਜ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਘੱਟ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦਿਮਾਗ ਜਾਂ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਕਈ ਵਾਰ ਮਰੀਜ਼ ਗੰਭੀਰ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਭਰਨਾ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਖੂਨ ਵਗਣਾ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੈਮਰੇਜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦੇ ਕੁਝ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਕੁਝ ਮਰੀਜ਼ ਰੁਕ-ਰੁਕ ਕੇ ਬੋਲਣ ਜਾਂ ਬੋਲਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹੀਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਖੂਨ ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਬ ਦੇ ਟੈਸਟ, ਛਾਤੀ ਦਾ ਐਕਸਰੇ, ਐਮਆਰਆਈ, ਈਸੀਜੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਿਮਾਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕੀ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?

ਜੇਕੇ ਲੋਨ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਐਸੋਸੀਏਟ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਡਾ: ਅਲੋਕ ਉਪਾਧਿਆਏ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਗਰਮੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਸਰੀਰ 'ਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਨਾ ਹੋਣ ਦਿਓ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਮੱਖਣ, ਸ਼ਿਕੰਜੀ ਅਤੇ ਨਾਰੀਅਲ ਪਾਣੀ ਪੀ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਤਰਲ, ਹਲਕਾ ਅਤੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਚਣ ਵਾਲਾ ਭੋਜਨ ਹੀ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਤੁਸੀਂ ਦਹੀਂ, ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸੂਪ ਵੀ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਫਲਾਂ ਵਿਚ ਤਰਬੂਜ, ਤਰਬੂਜ, ਸੰਤਰਾ ਅਤੇ ਕੇਲਾ ਖਾਓ। ਟਮਾਟਰ ਅਤੇ ਖੀਰੇ ਨੂੰ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਲਾਦ ਵਜੋਂ ਖਾਓ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਪਦਾਰਥ ਤੁਹਾਨੂੰ ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।